راه‌اندازی قطار کانتینری دوطرفه بین ایران و چین و سپس ادامه این مسیر به اروپا از طریق ایران، کریدور شرق به غرب را فعال کرده است. این مسیر ریلی که از مزایای زیادی برخوردار است، می‌تواند جایگاه ترانزیتی ایران را در منطقه ارتقا دهد، تجارت بین دو کشور را تسهیل کند و به ایجاد اشتغال و ارزآوری برای کشور کمک کند.
در مراسمی که به مناسبت این رویداد در بندر خشک ریلی آپرین با حضور نمایندگان چین، قزاقستان و ترکمنستان برگزار شد، فاز نخست کریدور ریلی چین-ایران-اروپا نیز به بهره‌برداری رسید.
پس از شیوع کرونا در سال ۲۰۱۹، ارسال قطارهای باری از چین به ایران در مسیر کریدور جنوبی راه ابریشم متوقف شده بود. اما با تلاش‌های فراوان، قطار باری چین به ایران در تاریخ ۲۱تیر۱۴۰۳ (۲۱جولای۲۰۲۴) دوباره به حرکت درآمد.
این قطار که حامل ۴۵ کانتینر ۴۰فوتی قطعات خودرو وارداتی است، از شهر شیان در استان شانشی چین به‌سمت جلفا در ایران حرکت کرد. مراسم حرکت این قطار با حضور سفیر ایران در چین، مقامات استان شانشی، رئیس منطقه آزاد شیان و دیگر مسئولان محلی برگزار شد.
راه‌اندازی مجدد این قطارهای باری پس از توافقات بین راه‌آهن‌های چین، قزاقستان، ترکمنستان و ایران در اوایل اردیبهشت ۱۴۰۳ انجام شد. در این توافقات، درخصوص تعرفه‌های حمل، زمان سیر و مسیر حرکت قطارها توافق شد.
با توجه به کاهش زمان حمل کالاها از چین به ایران از طریق مسیر ریلی نسبت به مسیر دریایی، و همچنین تعرفه‌های مناسب حمل، صاحبان کالا و تجار در هر دو کشور واکنش مثبتی به این توافق نشان داده‌اند.
تاکنون چندین شرکت لجستیکی از استان‌های مختلف چین به ایران سفر کرده و مذاکراتی را با راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و نیز شرکت‌های بین‌المللی حمل و نقل ریلی بین‌المللی ایرانی شروع کرده‌اند و تماس‌هایی نیز از جانب برخی شرکت‌های چینی با راه‌آهن ایران هم به‌صورت مستقیم و هم از طریق وزارت امور خارجه همچنان در حال انجام است.
به‌علاوه، برخی شرکت‌های بزرگ صادرکننده کالا از ایران به چین تماس‌ها و جلساتی با راه‌آهن ایران برای حمل بارهای صادراتی خود از ایران به چین، پیرو این توافق با راه‌آهن ایران داشته‌اند.
براساس توافق انجام‌شده، مسیر تمام‌ریلی سیر این قطار کانتینری در کریدور جنوبی راه ابریشم عبارت از مسیر چین قزاقستان، ترکمنستان و ایران، ورودی از مرز اینچه‌برون و مدت‌زمان حمل یکسره از چین به ایران تا تهران ۱۵ روز خواهد بود. بر همین اساس، زمان حمل کانتینرها در داخل چین تا مرز قزاقستان ۵ روز، از مرز قزاقستان تا مرز ترکمنستان ۵ تا ۶ روز شامل تخلیه و بارگیری و انجام همه تشریفات گمرکی، از ترکمنستان تا مرز ورودی ایران ۲ روز و از اینچه‌برون تا تهران ۲ روز خواهد بود.
همچنین، طبق اعلام طرف‌های چینی، قرار است قطار بعدی شیان به جلفا حدود ۲۰ روز دیگر، یعنی در اواخر جولای (حدود اواسط مرداد ۱۴۰۳) اعزام شود و شرکت لجستیک چینی (CN TRAN) که بارهای وارداتی را به ایران از طریق قطار ارسال می‌کند اعلام کرده است که در نظر دارد هر دو هفته یک بار قطار از چین به ایران اعزام کند.
به‌علاوه، راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران تقاضای مجوز حمل برای سیر پنج قطار کانتینری حامل ۵۵ کانتینر ۴۰فوتی در هر رام قطار ماه آینده، حاوی قطعات وارداتی خودرو از شهر شنزن (سومین شهر پرجمعیت استان گوانگ دونگ) چین دریافت کرده است.
نکته بسیار مهمِ توافق انجام‌شده عبارت از هزینه کمتر بارهای برگشتی از ایران به چین با قطارهای ورودی از چین به ایران است که این امر نکته مثبتی برای حمل کالاهای صادراتی از ایران به چین با قطار است. در همین راستا و طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده، قرار است قطار برگشت ایران به چین حرکت خود را روز یکشنبه (۳۱تیر۱۴۰۳) از مرکز لجستیک «آپرین» در نزدیکی تهران به شهر ایوو (Yiwu) چین واقع در استان ژجیانگ (Zhejiang) در شرق چین آغاز کند. این قطار حامل ۵۰ کانتینر ۴۰فوتی حاوی بارهای صادراتی پودر گچ خواهد بود.
چندین شرکت لجستیکی از استان‌های مختلف چین به ایران سفر کرده‌اند و مذاکراتی با راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های بین‌المللی حمل و نقل ریلی داشته‌اند. این مذاکرات و تماس‌ها به‌صورت مستقیم و از طریق وزارت امور خارجه ادامه دارد.
شرکت‌های بزرگ صادرکننده کالا از ایران به چین نیز با راه‌آهن ایران برای حمل بارهای صادراتی خود گفت‌وگو کرده‌اند. براساس توافقات انجام‌شده، مسیر کامل ریلی در کریدور جنوبی راه ابریشم از چین، قزاقستان، ترکمنستان و ایران عبور می‌کند و ورودی از مرز اینچه‌برون خواهد بود. زمان حمل مستقیم از چین به ایران تا تهران ۱۵ روز است: پنج روز در داخل چین تا مرز قزاقستان، پنج تا شش روز برای عبور از قزاقستان تا مرز ترکمنستان، دو روز در ترکمنستان و دو روز از اینچه‌برون تا تهران.
براساس اعلام طرف‌های چینی، قطار بعدی از شیان به جلفا در اواخر جولای (اواسط مرداد ۱۴۰۳) اعزام خواهد شد. شرکت لجستیکی چینی CN TRAN که بارهای وارداتی را به ایران ارسال می‌کند، برنامه دارد هر دو هفته یک بار قطار به ایران اعزام کند.
راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران نیز درخواست مجوز حمل برای پنج قطار کانتینری، هرکدام حامل ۵۵ کانتینر ۴۰فوتی، از شهر شنزن در ماه آینده دریافت کرده است. هزینه کمتر برای بارهای برگشتی از ایران به چین از مزایای این توافق است که به حمل کالاهای صادراتی از ایران به چین کمک می‌کند.
قطار برگشتی ایران به چین نیز روز یکشنبه، ۳۱تیر۱۴۰۳ از مرکز لجستیک آپرین در نزدیکی تهران به شهر ایوو در استان ژجیانگ چین حرکت خواهد کرد و حامل ۵۰ کانتینر ۴۰فوتی با بارهای صادراتی پودر گچ خواهد بود.
با ادامه برنامه‌های حمل و نقل ریلی، انتظار می‌رود که این توافق تأثیرات مثبتی بر تجارت و حمل و نقل بین ایران و چین داشته باشد. اجرای موفق این مسیر ریلی، نشان‌دهنده قدرت و پتانسیل زیرساخت‌های لجستیکی ایران در جذب بارهای بین‌المللی است.
کاهش هزینه‌های حمل و نقل بارهای برگشتی به چین از مزایای کلیدی این توافق است که به افزایش رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی ایران کمک می‌کند. این مسیر نه‌تنها به تسهیل تجارت بین دو کشور کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های جدیدی برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی در عرصه جهانی ایجاد می‌کند.
گام‌های بعدی شامل بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل و گمرکی در مسیر این کریدور خواهد بود تا به تسهیل بیشتر تجارت و جابه‌جایی کالاها کمک کند. همچنین، تلاش برای افزایش تعداد قطارها و بهبود زمان‌بندی حمل و نقل، به تقویت این کریدور و ایجاد شبکه‌های تجاری گسترده‌تر کمک خواهد کرد.
این توافق و اجرای آن، همچنین می‌تواند الگویی برای سایر کشورها در توسعه و تقویت مسیرهای تجاری بین‌المللی باشد و نمونه‌ای موفق از همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای و بین‌المللی به شمار آید. به‌طور کلی، این تحول در حمل و نقل ریلی به نفع تجارت جهانی و توسعه اقتصادی کشورهای مشارکت‌کننده خواهد بود.
قابل توجه است که پس از برگزاری جلسات مکرر بین کارگروه‌های راه‌آهن چین، قزاقستان و ایران، و پیوستن راه‌آهن ترکمنستان به این کارگروه، طبق توافقی که در اردیبهشت ۱۴۰۳ به امضا رسید، قرار است راه‌آهن ازبکستان نیز به اجلاس‌های بعدی ملحق شود. به این ترتیب، قطارهای باری چین به ایران از مسیر جدیدی، با عبور از چین، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان و ورود از مرز سرخس حرکت خواهند کرد.
علاوه‌بر‌این، برنامه‌ریزی شده است که در آینده قطارها از ایران به ترکیه و اروپا نیز حرکت کنند، به این ترتیب مسیر جاده ابریشم با ریل احیا خواهد شد.
راه‌اندازی این قطارها، که از چین به ایران و سپس به اروپا از طریق ایران ادامه پیدا می‌کند، به عملیاتی‌شدن کریدور شرق به غرب کمک خواهد کرد. مزایای این مسیر ریلی نسبت به برخی کریدورهای رقیب مانند کریدور میانی (ترانس‌کاسپین) که شامل چین، قزاقستان، دریای خزر، جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه است، به افزایش جایگاه ترانزیتی ایران در منطقه، تسهیل تجارت بین ایران و چین، و ارتقای اقتصادی و کارآفرینی در کشور ما منجر خواهد شد.
پیش‌تر، مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران اشاره کرده بود که افزایش سرعت بازرگانی و تعیین تعرفه‌های ترجیحی مناسب می‌تواند به تثبیت کریدور ریلی ایران و چین کمک کند. سید میعاد صالحی افزود که افزایش تبادلات بین چین، قزاقستان و ترکمنستان از این مسیر یکی از مزایای اصلی آن است. بسیاری از محموله‌هایی که حمل دریایی آن‌ها زمان زیادی می‌برد، می‌توانند از طریق این مسیر ریلی با سرعت بیشتری منتقل شوند. پیش‌بینی می‌شود زمان حمل محموله‌ها بین ایران و چین به یک‌سوم زمان فعلی کاهش یابد.
هدف اولیه، جابه‌جایی سالیانه یک‌میلیون تن کالا بین ایران و چین است که با تداوم حرکت قطارها و بهبود سرعت بازرگانی، این میزان می‌تواند افزایش یابد.